Żołnierze Wyklęci w regionie. Przez lata wymazywali ich z kart historii

W latach Polski Ludowej byli wymazywani z kart historii. W Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych przypominamy walczących w antykomunistycznym i niepodległościowym podziemiu. W dzisiejszych (1 marca) uroczystościach w Bydgoszczy uczestniczył wicemarszałek Zbigniew Ostrowski, w Toruniu samorząd województwa reprezentowali sekretarz województwa Marek Smoczyk i radny województwa Przemysław Przybylski.

–  Mogli podporządkować się sowieckim oprawcom lub podjąć próbę ucieczki za granicę, ale mogli też stawić opór. Tę ostatnią drogę wybierali najodważniejsi. Przypominanie dziś o żołnierzach wyklętych jest nie tylko próbą oddania sprawiedliwości tym wszystkim, którzy oddali życie za wolną Ojczyznę, ale też poszukiwaniem autorytetów – podkreślił w swoim wystąpieniu wicemarszałek Zbigniew Ostrowski.

Dzisiejsze bydgoskie obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych odbyły się na cmentarzu komunalnym. 3 marca w kościele garnizonowym zostanie odprawiona msza w intencji Niezłomnych. W Toruniu uroczystości odbyły się pod pomnikiem żołnierzy wyklętych w alei Solidarności.

Kim byli Żołnierze Wyklęci?

Żołnierze Wyklęci byli żołnierzami polskiego powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy stawiali opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR.  Walcząc z siłami nowego agresora, musieli  zmierzyć się z ogromną, wymierzoną w nich propagandą Polski Ludowej, która nazywała ich „bandami reakcyjnego podziemia”. Z kolei osoby działające w antykomunistycznych organizacjach i oddziałach zbrojnych, które znalazły się w kartotekach aparatu bezpieczeństwa, określono mianem „wrogów ludu”. Mobilizacja i walka Żołnierzy Wyklętych była pierwszym odruchem samoobrony społeczeństwa polskiego przeciwko sowieckiej agresji i narzuconym siłą władzom komunistycznym, ale też przykładem najliczniejszej antykomunistycznej konspiracji zbrojnej w skali europejskiej, obejmującej teren całej Polski, w tym także utracone na rzecz Związku Sowieckiego  Kresy Wschodnie II RP.

Uczestników ruchu partyzanckiego określa się też jako „żołnierzy drugiej konspiracji” lub „Żołnierzy Niezłomnych”. Sformułowanie „Żołnierze Wyklęci” powstało w 1993 roku – po raz pierwszy użyto go w tytule wystawy „Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”, zorganizowanej przez Ligę Republikańską na Uniwersytecie Warszawskim. Jego autorem był Leszek Żebrowski.

Liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych szacuje się na 120-180 tysięcy. Większość akcji oddziałów podziemia antykomunistycznego było wymierzonych w oddziały zbrojne UB, KBW czy MO. Podziemie niepodległościowe aktywnie działało też na Kresach Wschodnich, szczególnie na ziemi grodzieńskiej, nowogródzkiej i wileńskiej. Ostatnim członkiem ruchu oporu był Józef Franczak ps. „Lalek”, który zginął w obławie w Majdanie Kozic Górnych pod Piaskami (woj. lubelskie) osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku.  Żołnierzy Wyklętych dotknęły ogromne prześladowania. W walkach podziemia z władzą zginęło około 9 tys. konspiratorów. Kolejnych kilka tysięcy zostało zamordowanych na podstawie wyroków komunistycznych sądów lub  zmarło w więzieniach. Wciąż są to szacunki. Wysiłek zbrojny i martyrologia drugiej konspiracji nadal wymagają badań.

Fenomen powojennej konspiracji niepodległościowej polega m.in. na tym, że była ona – aż do powstania Solidarności – najliczniejszą formą zorganizowanego oporu społeczeństwa polskiego wobec narzuconej władzy. Żołnierze Wyklęci dzięki swojej działalności przyczynili się do opóźnienia kolejnych etapów utrwalania systemu komunistycznego, pozostając dla wielu środowisk wzorem postawy obywatelskiej.

Żołnierze Wyklęci na Kujawach