Jak informowaliśmy w poniedziałkowy wieczór (23.06), przy ulicy Kolegiackiej przewróciła się lipa drobnolistna. Z uwagi na wiek drzewa, utraciliśmy kolejny egzemplarz będący prawdziwym pomnikiem historii.

Co wiemy o lipach wzdłuż Kolegiackiej?

Aleję przy Kolegiackiej w Kruszwicy tworzyło w sumie sześć okazałych drzew lipy drobnolistnej (Tilia cordata), będących pozostałością historycznego nasadzenia. Według inwentaryzacji przyrodniczej drzewa te osiągnęły imponujące rozmiary – obwody pni mieszczą się w przedziale od ok. 250 cm do 370 cm (mierzone na wysokości 1,3 m).

Najgrubsza z lip, o obwodzie około 370 cm, należy do najstarszych i prawdopodobnie liczy sobie ponad 100–150 lat (co sugeruje, że mogła zostać posadzona w drugiej połowie XIX wieku). Pozostałe lipy mają obwody rzędu 280–310 cm, co również wskazuje na sędziwy wiek, zbliżony do około stulecia. Drzewa te rosły w sprzyjających warunkach – nad brzegiem jeziora, na żyznych kujawskich glebach – dzięki czemu osiągnęły pokaźne rozmiary w relatywnie krótkim czasie.

[FOTORELACJA]5419[/FOTORELACJA]

Charakterystyczną cechą alejowych lip są ich rozłożyste korony i grube pnie, często z widocznymi śladami upływu czasu. Niektóre z drzew mogą posiadać dziuple lub ubytki, świadczące o wieloletnim wzroście. Mimo to ogólny stan zdrowotny tych lip oceniany jest jako dobry – wciąż tworzą one zielone sklepienie nad drogą prowadzącą do kolegiaty w sezonie letnim. Wysokość drzew przekracza kilkanaście metrów, co dodaje majestatu całej alei. Lipa drobnolistna jest gatunkiem długowiecznym (może dożywać nawet 300–500 lat) i stosunkowo odpornym, dlatego istniejące okazy mają szansę przetrwać jeszcze wiele dekad, jeśli będą właściwie chronione.

Aleja lipowa przy kruszwickiej kolegiacie posiada status chronionego pomnika przyrody.Sześć rosnących tu lip drobnolistnych zostało oficjalnie ustanowionych pomnikami przyrody na mocy przepisów o ochronie przyrody – wpisano je do rejestru form ochrony w latach 90. XX wieku.

W przeszłości nie odnotowano masowych wycinek ani poważniejszych zniszczeń alei poza incydentalnymi stratami spowodowanymi przez pogodę. Jednak zmiany klimatyczne (częstsze wichury, nawalne deszcze) stanowią rosnące zagrożenie dla pomnikowych drzew. Lipy o tak dużych rozmiarach i rozłożystych koronach są szczególnie wrażliwe na bardzo silny wiatr, zwłaszcza jeśli gleba wokół korzeni jest nasiąknięta wodą. Gmina Kruszwica, świadoma tych zagrożeń, w swoich dokumentach planistycznych uwzględnia potrzebę ochrony starodrzewu przed skutkami zjawisk ekstremalnych.W planach Programu Ochrony Środowiska znajduje się m.in. sukcesywne dosadzanie młodych drzew w pobliżu, by w przyszłości mogły one zastąpić najstarsze lipy, gdy te naturalnie wypadną.

Czy można obliczyć wiek lipy?

Wichura zniszczyła drzewo, które przetrwało ponad 150 lat. Skąd to wiadomo? Postanowiliśmy zapytać o szczególy Janusza Owczarka, regionalistę i przewodnika PTTK Kruszwica.

– Drzewa były sadzone w wyjątkowym momencie. Aleja powstała w czasie, gdy budowano plebanię przy ulicy Kolegiackiej. To również czas powstania pobliskiego gospodarstwa. Były to zatem lata 70. XIX wieku – wyjaśnia Janusz Owczarek.

Połowa XIX wieku to nie tylko czas powstania alei drzew, ale również okres licznych działań na rzecz kościoła i jego otoczenia.

Zespół Kościoła Kolegiackiego pw. Świętych Piotra i Pawła stanowi jeden z najważniejszych zabytków architektury sakralnej w regionie.Główna świątynia, wzniesiona z kamienia, datowana jest na I i II ćwierć XII wieku. W pierwszej połowie XVI wieku przypuszczalnie obniżono wieże i dokonano rozbudowy. W roku 1586 przeprowadzono remont, a w XVII i XVIII wieku wnętrze uległo barokizacji. W latach 1856–1859 dokonano gruntownej przebudowy i remontu według projektu architekta Hussnera. W latach 1954–1956, pod kierunkiem architekta Aleksandra Holasa, przeprowadzono kolejny gruntowny remont, przywracając świątyni cechy stylu romańskiego.

W skład zespołu wchodzą także:– figura św. Jana Nepomucena z kamienia, pochodząca z drugiej połowy XVIII wieku,– figura św. Wawrzyńca, również kamienna i datowana na drugą połowę XVIII wieku,– plebania przy ul. Kolegiackiej 25, murowana, z drugiej połowy XIX wieku,– dom parafialny przy ul. Kolegiackiej 26, murowany, z początku XX wieku,– budynek gospodarczy, murowany, również z początku XX wieku.

fot. główne Nadgoplańskie Towarzystwo Historyczne/archiwum

[ZT]43458[/ZT]

[ZT]43451[/ZT]

[ZT]43452[/ZT]