Władze Kruszwicy sięgają po paragrafy. Odpowiadamy faktami

• Władze Kruszwicy najwyraźniej zapomniały, kto komu w demokracji zadaje pytania.

• Po wczorajszym artykule o wydatkach gminy na poznańskich targach, burmistrz Kruszwicy Mikołaj Bogdanowicz oczekuje od dziennikarzy ujawnienia źródeł informacji. Powołał się przy tym na paragrafy Prawa prasowego.

• Portal MojaKruszwica.pl przypomina: Konstytucja RP oraz Prawo prasowe stoją murem za wolną prasą, a nie za urzędnikami z śledczym zacięciem.

• Burmistrz Kruszwicy Mikołaj Bogdanowicz najwyraźniej za najważniejsze uznaje obronę własnego wizerunku.

• Przed obywatelami tajemnic mieć nie można. O piśmie przysłanym do portalu piszemy zatem otwarcie. 

• MojaKruszwica.pl opublikowała wczoraj wydatki urzędu z puli promocji gminy. Znalazły się tam koszty m.in. poznańskich targów z udziałem przedstawicieli samorządu i urzędników. 

[ZT]46500[/ZT]

W artykule padło najwyraźniej niewygodne stwierdzenie: „w ubiegłych latach gmina współpracowała w tej sprawie z ogólnopolskim PTTK, co sprawiało, że udział w wydarzeniu był praktycznie bezkosztowy”. Innymi słowy – kiedyś wystarczyła pomoc PTTK w promocji gminy. Podatnik na tym zyskiwał, a koszty nie były takie jak obecnie.

Treść nadesłanego do naszej redakcji pisma

Zamiast jednak wyłożyć karty na stół i pokazać faktyczne koszty, władze gminy ruszyły do kontrataku. Przysłały do redakcji pismo z pytaniami: Na jakiej podstawie napisaliście o „praktycznie bezkosztowym” udziale? Czy zapytaliście lokalny oddział PTTK o jego działania? Ton pisma – formalny – jakby autorzy zapomnieli, że nie prowadzą śledztwa, a ich pytania są co najmniej nietuzinkowe. Ciekawi tylko tryb nadesłania pisma. Jak go rozumieć? Czy jest to list towarzyski, czy może próba nacisku?W szak wciąż czekamy na informacje o wszystkich wydatkach związanych z poznańskimi targami. Aby pomóc w udzieleniu odpowiedzi na to pytanie, skierowaliśmy zapytanie publiczne o koszty sporządzenia nadesłanego do nas dziś pisma. 

W piśmie władze powołały się przy tym na art. 6 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 pkt 1 Prawa prasowego. Brzmi poważnie? Sprawdźmy.Art. 6 ust. 1 stanowi, że prasa ma obowiązek prawdziwego przedstawiania omawianych zjawisk. Zgoda – dziennikarze opierają się na faktach.Z kolei art. 12 ust. 1 pkt 1 nakazuje dziennikarzowi zachować szczególną staranność i rzetelność, zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych wiadomości lub podać ich źródło.I tu władze widzą okazję: skoro napisaliśmy o „bezkosztowym” udziale, chcą nas przycisnąć do muru – podajcie źródło albo przyznajcie się do braku rzetelności! Problem w tym, że Prawo prasowe to nie bufet, z którego wybiera się tylko wygodne dania. Skoro już cytujemy przepisy, cytujmy wszystkie – zwłaszcza te, które chronią dziennikarzy przed zakusami władzy.

Czy burmistrz może oczekiwać odpowiedzi?

Styl listu z Urzędu Miejskiego w Kruszwicy budzi zaskoczenie. Burmistrz oczekuje odpowiedzi i wyjaśnień „poza trybem”, powołuje się na paragrafy, domaga się odpowiedzi jak na przesłuchaniu. Ostatnio sprawdzaliśmy – Konstytucja RP art. 14 wciąż obowiązuje i zapewnia wolność prasy. To nie prasa jest na usługach władzy, lecz władza podlega ocenie prasy i opinii publicznej. Rolą dziennikarza jest patrzeć rządzącym na ręce, a rolą burmistrza jest odpowiadać na pytania obywateli. Art. 61 Konstytucji gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej, w tym o tym, jak gospodarują majątkiem komunalnym. Innymi słowy – mamy pełne prawo pytać, ile gmina wydaje na targi, delegacje i promocyjne krówki, bo to publiczne pieniądze. Zamiast udzielić informacji (do czego jest zobowiązany), burmistrz odwraca role i przepytuje prasę. Aby jednak nie pozostawić burmistrza bez odpowiedzi na pierwsze pytanie dotyczące źródła postanowiliśmy ułatwić mu zadanie i skierowaliśmy zapytanie o informację publiczną w tym zakresie w ubiegłych latach. Nie ma bardziej odpowiedniej instytucji, która może odpowiedzieć na to pytanie, oprócz tej instytucji, której sprawa dotyczy. Zapytaliśmy zatem kruszwicki urząd o koszty udziału gminy w targach w ubiegłych latach, a następnie poprosiliśmy o przekazanie odpowiedzi na maila zarówno redakcyjnego, jak i... urzędowego. Liczymy, że pracownicy urzędu udzielą stosownej odpowiedzi burmistrzowi. 

Wróćmy do komentarza. Zapytajmy wprost: od kiedy to władza rozlicza media z dociekliwości? Przecież art. 6 ust. 4 Prawa prasowego zabrania utrudniania prasie zbierania materiałów krytycznych lub w jakikolwiek sposób tłumienia krytyki. A co innego robi dzisiejsze pismo z  magistratu, jeśli nie próbuje ostudzić zapału redakcji? 

Jeśli burmistrz ma ochotę na polemikę z naszym artykułem, ma do dyspozycji cywilizowane narzędzia: sprostowanie lub odpowiedź prasową.Może też po prostu podać fakty – ujawnić pełne koszty udziału gminy w targach (skoro słówko „bezkosztowy” tak zabolało).Chętnie te informacje opublikujemy, bo naszym celem jest prawda o publicznych wydatkach.

Zamiast tego wybrano drogę pokrętną: list z oczekiwaniem wyjawienia, skąd wiemy to, co wiemy.Przykro nam, ale nie tędy droga. Prasa nie jest chłopcem na posyłki, a takie metody pamiętamy raczej z podręczników do historii (dział: cenzura i naciski), a nie ze współczesnych standardów demokracji.

Źródła informacji? Tajemnica zawodowa, panie burmistrzu

Przejdźmy do sedna: żądanie ujawnienia źródła informacji. Prawo prasowe, na które powołuje się Urząd Miejski, rzeczywiście mówi o konieczności podania źródła lub sprawdzenia prawdy informacji. Nie znaczy to jednak, że dziennikarz ma obowiązek spowiadać się władzy z tego, kto mu czegoś „nadmuchał do ucha”. W naszym tekście uznaliśmy informację o współpracy z PTTK za sprawdzoną i prawdziwą – i nadal tak uważamy. Gdyby było inaczej, urząd z pewnością pochwaliłby się, że w poprzednich latach targi jednak kosztowały lub mogły kosztować więcej. Tymczasem zamiast sprostowania faktów mamy próbę dobrania się do naszych źródeł. To czerwona linia, której żaden dziennikarz przekroczyć nie może. A co jeśli informację przekazał pracujący w magistracie urzędnik, które nie akceptuję aktualnej władzy?

Prawo do nieujawniania źródeł informacji jest świętością wolnej prasy. Art. 15 Prawa prasowego gwarantuje autorowi materiału prasowego prawo zachowania w tajemnicy nazwiska, a dziennikarzowi – obowiązek zachowania w tajemnicy danych pozwalających zidentyfikować informatorów, jeśli zastrzegli anonimowość. Mówiąc prościej: jeśli ktoś przekazał dziennikarzowi informację i poprosił o anonimowość, dziennikarz idzie za to do „prasowego nieba” lub… do więzienia, ale nie wyda źródła. Ma tego obowiązek i prawo zarazem. Ma chronić swoich informatorów jak niepodległości – zwłaszcza tych działających w dobrej wierze i obdarzających prasę zaufaniem. Nie wymyśliliśmy tego dla własnej wygody; tak stanowi polskie prawo i standardy międzynarodowe.

Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie podkreślał, że ochrona źródeł dziennikarskich to jeden z fundamentów wolności prasy. Bez takiej ochrony wielu informatorów po prostu by milczało, bojąc się konsekwencji – a wtedy media nie spełniałyby swojej podstawowej funkcji publicznego strażnikabip.brpo.gov.pl. Efekt mrożący, jaki wywiera zmuszanie mediów do ujawniania kulis swojej pracy, zagraża całemu społeczeństwu – bo osłabia kontrolę obywatelską nad władząbip.brpo.gov.pl. Źródła to często osoby z wewnątrz instytucji, sygnaliści alarmujący o nieprawidłowościach lub po prostu ludzie, którzy chcą, by prawda wyszła na jaw, ale obawiają się o własne bezpieczeństwo czy posadę. Gdybyśmy ich teraz – pod naciskiem – ujawnili, kto jeszcze odważy się kiedykolwiek coś nam powiedzieć? Taki „precedens” byłby spełnieniem marzeń każdego, kto woli działać po cichu, poza kontrolą społeczną.

Pozwólmy sobie na odrobinę ironii: burmistrz powołuje się na art. 12 ust. 1 pkt 1 Prawa prasowego (rzetelność i podawanie źródeł) – ale przegapił art. 12 ust. 1 pkt 2, który mówi o ochronie interesów informatorów działających w dobrej wierze. Cytuje obowiązki dziennikarza, ale zapomina o obowiązkach władzy. A ta – przypomnijmy raz jeszcze – nie może tłumić krytyki ani utrudniać zbierania materiałów przez prasę. W liście władz gminy zabrakło też wzmianki o Konstytucji (wspomniany art. 14 i 61) oraz o orzecznictwie ETPCz. Gdyby padła sugestia: „Drodzy redaktorzy, czy pamiętacie, że swoboda wypowiedzi podlega ograniczeniom?” – być może byśmy podyskutowali. Ale odwracanie kota ogonem i próba przepytywania nas z naszych informatorów to pójście na konfrontację, w której niestety dla władz – argumenty prawne i zdroworozsądkowe są po stronie prasy.

Nie ma głupich pytań?

Warto wyjaśnić jeszcze jedną kwestię, bo urzędnicy usiłują odwrócić uwagę pytaniem o… PTTK Kruszwica. - Czy redakcja zapytała o działania lokalnego oddziału PTTK o dotychczasową działalność? – docieka pismo z  magistratu. Cóż, nie zapytaliśmy, bo to nie PTTK  Kruszwica wydaje publiczne pieniądze na Targach w Poznaniu.

PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze) to organizacja społeczna. Jeśli ogólnopolskie PTTK kiedyś pomogło Gminie Kruszwica w promocji – chwała mu za to, bo dzięki temu zaoszczędzono publiczne środki. Natomiast Gmina Kruszwica dysponuje środkami z naszych podatków, więc ma obowiązek rozliczać się z nich co do grosza. My pytamy o pieniądze gminy, nie o aktywność stowarzyszenia turystycznego. Próba przerzucenia piłeczki na PTTK to typowy zabieg retoryczny: zamiast odpowiedzieć, ile w tym roku gmina wydała na poznańskie targi, lepiej odwrócić uwagę i szukać sensacji tam, gdzie jej nie ma.Pomijając już to, że jest to pytanie nie na miejscu.

Na razie wiemy, że obecność siedmiu urzędników w Poznaniu w tym roku obejmuje: opłatę za stoisko (dwa razy po ok. 5184 zł), zgłoszenie wystawcy (~1615 zł), hotel (~1780 zł) – to już około 13 tys. zł, a reszta kosztów czeka na ujawnienie.W poprzednich latach – dzięki współpracy z PTTK – z naszej najlepszej wiedzy takich rachunków nie wystawiano.

To właśnie chcieliśmy pokazać: że coś, co kiedyś można było załatwić niskim kosztem, dziś generuje wydatki. Chyba że się mylimy – ale wtedy prosimy o twarde dane zamiast insynuacji pod adresem rzetelności.

Wolna prasa nie zamilknie

Redakcja lokalnego portalu nie ujawni swoich źródeł, bo chroni prawo obywateli do rzetelnej, niezależnej informacji. Nie da się zastraszyć urzędniczymi listami opartymi na wybiórczo cytowanych przepisach. 

W III RP obowiązuje Konstytucja, a nie wątpliwe próby nacisku. Wolne media pełnią rolę patrzącego władzy na ręce – i będą ją pełnić nadal, z pełną pewnością siebie i oparciem w paragrafach. Jeśli komuś się to nie podoba, cóż – lepiej zajrzeć do Konstytucji.

Jeżeli władza ma czyste sumienie, nie ma powodu bać się pytań. A jeśli pytań się boi – tym bardziej będziemy je zadawać. Koniec końców, prawda zawsze wygra z urzędowym strachem. Miejmy nadzieję, że wszystkim znane trzy małpy mądrości nie opuszczą naszych decydentów.

[ZT]46515[/ZT]

[ZT]46511[/ZT]

Prawo i prasa vs. urzędnicze zapędy 

Podsumujmy najważniejsze fakty i przepisy, bo najwyraźniej trzeba je wyłożyć czarno na białym:

• Konstytucja RP art. 14 – gwarancja wolności prasy. Nietykalna zasada, którą narusza każdy, kto próbuje cenzurować lub zastraszać media.
• Konstytucja RP art. 61 – prawo obywateli (w tym dziennikarzy) do informacji o działalności władz publicznych, zwłaszcza jak gospodarują mieniem publicznym. To my pytamy władzę o wydatki, nie władza nas.
• Prawo prasowe art. 6 ust. 4 – Nie wolno utrudniać prasie zbierania materiałów krytycznych ani tłumić krytyki. Wysyłanie pism z żądaniem wyjawienia źródeł – cóż to jest, jeśli nie próba stłumienia krytyki?
• Prawo prasowe art. 12 ust. 1 pkt 1 – dziennikarz ma być rzetelny i podawać prawdę lub źródło. I my to robimy: podaliśmy prawdziwą informację, co potwierdzają dotychczas ujawnione dane. Źródła w tekście nie ujawniliśmy – to nasz wybór podyktowany ochroną informatora.
• Prawo prasowe art. 12 ust. 1 pkt 2 – dziennikarz ma chronić interesy informatorów darzących go zaufaniem. Dokładnie to robimy: chronimy naszych informatorów, bo inaczej nikt nigdy więcej nam nie zaufa.
• Prawo prasowe art. 15 ust. 2 – tajemnica dziennikarska obejmuje m.in. dane pozwalające zidentyfikować osoby, które przekazały informacje do publikacji, jeśli zażyczyły sobie anonimowości. Nawet prokurator z sądem mają tu ograniczone pole manewru, a co dopiero urzędnik w liście.
• Standardy międzynarodowe (ETPCz) – ochrona źródeł to fundament wolnej prasy, a zmuszanie do ich ujawnienia wywołuje efekt mrożący dla wolności słowabip.brpo.gov.pl. Czy naprawdę władze Kruszwicy chcą iść drogą, która prowadzi do zamrożenia debaty publicznej?

[ZT]46511[/ZT]