Legenda o królu Popielu po raz pierwszy została spisana przez Galla Anonima. Popiel występuje tam pod przydomkiem Chościsko, oznaczającym ogon lub zużytą miotłę. Bezpośrednią przyczyną upadku władcy miało być jego zachowanie podczas postrzyżyn synów, gdy wygnał z uroczystości tajemniczych przybyszów (posłańców samego Boga). Ci zaś zostali wdzięcznie przyjęci na postrzyżynach synów ubogiego oracza Piasta i jego żony Rzepichy. Gall Anonim również jako pierwszy wskazał, że władca zakończył żywot w marnych okolicznościach.
Legenda była rozwijana przez Wincentego Kadłubka oraz Jana Długosza. Według relacji tego ostatniego Popiel, zwany Pompiliuszem, miał być też (wraz ze swoją małżonką) odpowiedzialny za podstępne otrucie swoich krewnych. Długosz zresztą zobrazował Popiela jako wyjątkowo odrażającą kreaturę.
Ostatecznie to morderstwo krewnych i wydany zakaz pogrzebania ich ciał stały się, według Długosza, przyczyną klęski okrutnego władcy. Otóż w ciałach zmarłych wylęgły się olbrzymie ilości myszy, które zaczęły ścigać złego króla. Na nic zdały się palone ogniska, ani w końcu wieża wybudowana przy jeziorze, gdzie Popiel wraz z żoną i synami szukał schronienia. Na próżno – wszyscy zostali zjedzeni przez myszy.
Wśród historyków trwają spory o pochodzenie legendy. Zdaniem profesora Henryka Samsonowicza historia Popiela mogła być literackim pokłosiem zmian władzy wśród prapolskich plemion zamieszkujących dzisiejszą Wielkopolskę. Z kolei profesor Przemysław Urbańczyk wskazuje na pewien uniwersalizm przesłania. Jak mówił w podcaście dla Polskiego Radia:
"W legendzie naukowcy odnajdują różne sfery - Jedna to kwestia wątków narracyjnych tej opowieści, zapisanej po raz pierwszy przez naszego kronikarza Anonima Gala, cudzoziemca - mówi. - W tych wątkach profesor Jacek Banaszkiewicz doszukał się pewnych elementów ogólnoindoeuropiejskich, które występują w różnych miejscach. To echo opowieści, które krążyły nie tylko po Europie, ale też funkcjonowały w innych miejscach na świecie. Ja się dopatrywałem sprawozdania z tego jak przejmowana była władza polityczna jednego rodu przez drugi ród, w skutek tego, że poprzedni władca nie spełniał oczekiwań jakie mieli jego poddani. Oni go obalili i wybrali innego lepszego - w tym przypadku syna Piasta Siemiowita, którego potomkiem był Mieszko I nasz pierwszy historyczny władca".
Z kolei według Aleksandra Brücknera i Martina Beheima-Schwarzbacha legenda o Popielu jest spolszczoną niemieckich podań z terenu Nadrenii, które „przywędrowały” do Polski wraz z cystersami lub, jak wskazuje to Marian Jedlicki, zostały spopularyzowane przez otoczenie Rychezy, niemieckiej żony Mieszka II. (DJ)
[DAWNY]1688972777671[/DAWNY]
Mitologia grecka jest jedną z najbardziej znanych w Europie. W pewnym sensie jest to ważne źródło historyczne dla Greków, podobnie jak dla Żydów Stary Testament. Polacy mogą w tej materii tylko pozazdrościć, gdyż nam zostało się kilka baśni m.in. o Popielu oraz fragmentów publikacji średniowiecznych polskich kronikarzy.
Ciekawą publikacją jest dość świeża książka Piotra Makucha ,,Od Ariów do Sarmatów. Nieznane 2500 lat historii Polaków?. Autor przedstawia tezę, że w polskiej i czeskiej historii dotyczącej lat przed narodzeniem Chrystusa, od kiedy numerujemy lata, znajduje się dużo faktów zapożyczonych z mitologii irańskiej.
Popiel jako krewny Gajusza Juliusza Cezara
Ten dawny władca kojarzy się w pierwszej kolejności z Kruszwicą, z którą związana jest legenda o zjedzeniu go przez myszy. Najstarsze ślady osadnictwa sięgają epoki neolity, czyli kilku tysięcy lat przed naszą erą. Nas interesują jednak czasy bliższe, czyli okolice roku 500 p.n.e. gdy Kruszwica miała być ważnym grodem, co w dużej mierze zawdzięczała dobremu położeniu przy szlaku bursztynowym.
Kronikarz Wincenty Kadłubek twierdzi, że Popiel był wnukiem Juliusza Cezara. Jego ojciec Lestek III miał być silnym władcą krajów Lechów, który władał imperiami Partów i Gerów. Miał on trzykrotnie pokonać wojska Cezara i zabić rzymskiego dowódcę Krassua. Gajusz Juliusz Cezar jako dowód uznania miał wydać za niego córkę Julię i oddać w posagu państwu Lechów Bawarię. To miało się nie spodobać rzymskiemu senatowi i popsuć relację pomiędzy państwami. Julia jednak wiernie według tych opowiadań pozostała przy swoim mężu. Miała ona założyć dwa polskie miasta ? Lubusz i Lublin.
W tej wersji pojawia się jednak wiele wątpliwości, gdyż Julisz Cezar urodził się w roku 100 p.n.e. zaś według według kronikarza Jana Długosza Popiel miał rządził około 800 roku już w naszej erze. Z kolei badania Piotra Makucha wskazują okres panowania Popiela w V wieku p.n.e., czyli jeszcze przed narodzinami Cezara.
Popiel władca gnuśny
Według Jana Długosza Popiel rządził najpierw stolicą w Krakowie, a następnie przeniósł ją do Gniezna.
-Zwiędły i zgnuśniały ? pisał Długosz o Popielu - Głównymi jego cechami była trwożliwość i nieufność, był zdrożny i dziwaczny. Gonił za rozpustą i swawolą.
Z kolei Wincenty Kadłubek tak pisał o tym władcy w Kronice Polskiej - Onże pierwszy był do uciecki, ostatni do walki; w niebezpieczeństwach największy tchórz, a skoro strach ustąpił pyszałek.
Piotr Makucha zauważa, że przedstawia on cechy podobne do czeskiego władcy Nimisława i perskiego Kserkesa I, który rządził w latach 386-472 p.n.e. Kserkes za swoje postępowanie został zamordowany, z kolei żywot Popiela zakończył się zjedzeniem go przez myszy, stąd też nazwa Mysia Wieża w Kruszwicy, gdzie ten zły władca miał zakończyć swój żywot. Należy tutaj jednak pamiętać, że kruszwicka wieża to pozostałość po zamku wybudowanym przez króla Kazimierza III Wielkiego, czyli prawie 2 tys. lat po tym okresie.
Dynastia Archemenidów i Lechitów
W książce ,,Od Ariów do Sarmatów? znajdziemy próbę znalezienia elementów wspólnych w mitach irańskich i polskich opowiadaniach. Autor nawiązuje tam do mitu o Babilonie i smoku babilońskim, w którym znajduje wiele tożsamych elementów z podaniami o smoku wawelskim i krakowskim Wawelu. Znajdziemy nawet porównania językowe, które tłumaczą, że Babilon i Wawel to tak naprawdę to samo, tylko przy transformacji zmieniła się ta nazwa.
Mit babiloński nawiązuje do perskiego władcy Cyrusa II Wielkiego, który zdobył Babilon, o czym przeczytać możemy m.in. w Starym Testamencie. Jego władza miała wpłynąć na poprawę bytu więzionych w Babilonie Żydów. Tożsamy Cyrusowi II ma być władca Krakus. Panowanie obu szacuje się na lata 550-520 p.n.e.
Mieli mieć oni po dwóch synów, w przypadku Krakusa był to Krakus Młodszy i Lech Bratobójca. Jego przydomek wskazuje na to, że zabił swojego brata. Podobnie jak było to w przypadku synów Cyrusa, gdzie Kabyzes II także zabił swojego brata z podobnych motywów, czyli obawy, że przejmą zamiast ich tron. Co jest istotne, prawda o zbrodni długo jest skrywana i oboje władzę obejmują. Dopiero później wychodzi ona na jaw, co kończy się usunięciem ich z tronu.
Władzę w państwach obejmują zatem osoby wybrane w ramach sądu bożego, które poślubiają córkę Krakusa/Cyrusa. Z tego związki rodzi się Kserkes I oraz w polskim podaniu Popiel.
Od Ariów do Sarmatów
Podsumowując można zatem zauważyć, że Piotr Makucha próbuje udowodnić, że nasze podania oparte są o źródła irańskie, czyli aryjskie. Jednym z ludów żyjących wówczas w tamtym regionie byli Sarmaci, którzy powędrowali w dalszym okresie na północ, na ziemi współczesnej Polski, gdzie żyli dość blisko Słowian. Z racji wyżej rozwiniętej kultury mieli się zasymilować ze Słowianami wnosząc do ich kultury wiele swoich elementów. W okresie średniowiecza polska szlachta z dumą podkreślała swoje sarmackie pochodzenie.
Co ciekawe badania genetyczne podkreślają, że mieszkańcy dzisiejszego Iranu, Węgier i Polski są ze sobą w sposób szczególny spokrewnieni.
Łukasz Religa jest redaktorem naczelnym Portalu Kujawskiego, który współpracuje z Nadgoplańskim Towarzystwem Historycznym. Artykuł pierwotnie ukazał się w portalu MojaKruszwica.pl 24 grudnia 2014 roku.
[POGODA]1688972970066[/POGODA]
Ilustracje:
By Unknown author - Bajeczne dzieje Polski, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8992884
http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=2366&dirids=1
[ZT]24634[/ZT]
[ZT]24694[/ZT]
[ZT]24691[/ZT]
0
0
0
0
0
0
1 0
Taka sama prawda, jak ta, że Noe zmarł w wieku 950 lat. Ale kto nie lubi legend, mitów i bajek. Ja uwielbiam.