Kruszwickie adresy z przeszłości. Słów kilka o kamienicy z symbolami masońskimi

• Zapraszamy na nowy cykl materiałów w portalu MojaKruszwica.pl. Zarówno w sobotę, jak i w niedzielę będziemy publikować dla Państwa historie kruszwickich kamienic.

• Niezwykłe informacje pochodzą z dokumentów udostępnionych publicznie, archiwów państwowych oraz ksiąg wieczystych, spisanych przez urzędników w XX wieku.

• Druga część cyklu to materiały z końca lat 70. XX wieku, opowiadające o kamienicy przy ulicy Niepodległości (dawniej Świerczewskiego 41), która w Kruszwicy stoi do dziś. Wzrok przykuwa zwłaszcza jej bogata symbolika.

Dokumentacja z końca lat 70. XX wieku

Kamienica powstała na przełomie lat 1896 i 1897 jako budynek mieszkalny willowy (obecnie wielorodzinny) czyli z elegancką, reprezentacyjną architekturą, posiadający ogród, działkę, bardziej prestiżowy niż dom jednorodzinny, nawiązujący stylem do klasycznych willi, modernistycznych, dworkowych czy luksusowych rezydencji.

Zdjęcia do dokumentacji wykonał Wiktor Najder dla Pracowni Konserwacji Zabytków w Toruniu. Podobnie jak w przypadku materiałów dotyczących kamienicy przy ulicy Niepodległości i Kasprowicza, pomiary rzutu przygotowała Joanna Filipska. Dokumentację opracowała Barbara Sadurska.

Początek budowy

Zezwolenie na budowę domu mieszkalnego dla cieśli Karla Appelta zostało wydane w 1896 roku. Wcześniej, w latach 1883–1894, właścicielem ziemi w tym miejscu, a dokładniej łąki o powierzchni 32 arów i 5 m², był Ferdinand Winkler. W latach 1894–1896 grunt nabyli Nathan Hirschfeld z Torunia i Elkan Miodowski. W latach 1896–1918 właścicielem był cieśla, wspomniany już Carl Appelt, a następnie przez rok Stanisław Heil.

W 1919 roku budynek przeszedł w ręce Banku Ludowego i pozostawał w jego własności przez trzy lata. W 1921 roku kamienicę nabył Mieczysław Ziółkowski, a od 1925 roku właścicielem była Cukrownia „Kruszwica”.

Plan zabytkowej kamienicy w latach 70. XX wieku.

Styl historyzmu z elementami wolnomularskimi

Według dokumentacji z końca lat 70. XX wieku budynek jest usytuowany wzdłuż pierzei ulicznej. Został założony na planie zbliżonym do kwadratu, murowany, tynkowany, liczący dwie kondygnacje.

W 1977 roku elewacja frontowa w części środkowej była zryzalitowana. Ryzalit zwieńczony był szczytem pseudobarokowym. Budynek wyróżniała bogata dekoracja sztukatorska oraz boniowanie. Od frontu znajdowało się wejście umieszczone w ryzalicie, zwieńczone kluczem, a ponad nim znajdował się znak budowniczego. Okna na parterze były flankowane hermami.

Rozczłonkowanie elewacji podkreślały gzymsy i fryz konsolkowy pod dachem.

Układ wnętrza dwutraktowy, a w części środkowej – trzytraktowy, z wewnętrznym korytarzem komunikacyjnym. Sień przelotowa prowadziła do drewnianej klatki schodowej.

Budynek pierwotnie pełnił funkcję mieszkalnej willi, a obecnie jest użytkowany jako budynek mieszkalny wielorodzinny. Jego kubatura wynosi 1446,5 m³, a powierzchnia użytkowa – 413,3 m².

Lokalizacja kamienicy na mapie z lat 70. XX wieku.

 Symbolika filozofii masońskiej

Czy kamienica miała coś wspólnego z lożą masońską? Trudno jednoznacznie stwierdzić. Można jednak potwierdzić, że mieszkał w niej Salo Pieterkowski – ten sam, który zasiadał w zarządzie żydowskiej gminy na terenie Kruszwicy oraz był członkiem loży masońskiej.

Symbole takie jak kompas, węgielnica, trójkąt oraz wieniec laurowy mają głębokie znaczenie w filozofii masońskiej, a każdy z nich reprezentuje różne aspekty moralności, duchowości i wiedzy.

• Kompas symbolizuje ograniczenie i kontrolę nad własnymi namiętnościami oraz pragnieniami. Jest znakiem samodyscypliny i moralnej równowagi. Kompas służy do kreślenia okręgów, co nawiązuje do nieskończoności i wszechświata.
• Węgielnica oznacza uczciwość, prawdomówność i sprawiedliwość. Jest narzędziem do rysowania prostych linii, co symbolizuje prostolinijność i moralną czystość. Razem z kompasem tworzy unię, która wyraża równowagę między duchowością a materialnością, między moralnością a praktycznym życiem.
• Trójkąt – w masonerii trójkąt równoboczny często symbolizuje Trójcę Świętą w tradycji chrześcijańskiej lub trójjedyną naturę Boga w sensie ogólnym. Reprezentuje również równowagę i harmonię. W trójkącie można dostrzec jedność ciała, umysłu i ducha lub odniesienie do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
• Wieniec laurowy jest symbolem zwycięstwa, honoru i osiągnięć. W starożytności laur służył do koronowania zwycięzców igrzysk olimpijskich oraz jako znak triumfu. W masonerii wieniec laurowy może oznaczać triumf wiedzy, osiągnięcie mądrości oraz uznanie za wybitne zasługi na drodze samodoskonalenia.

Symbole razem odzwierciedlają ideały masonerii: samodyscyplinę, moralność, równowagę, duchową harmonię i dążenie do doskonałości poprzez osobiste zasługi. Masoneria kładzie nacisk na samodoskonalenie, poszukiwanie prawdy oraz harmonię między materialnym i duchowym aspektem życia. Symbole te pomagają członkom loży w medytacji nad tymi wartościami i ich codziennym stosowaniu.

Autorzy;

Wiktor Najder – wykonawca dokumentacji fotograficznej w 1977 roku, Pracownia Konserwacji Zabytków w Toruniu.

Janina Filipska – przeprowadziła pomiary oraz wykreślenia rzutu kamienicy, również z PKZ Toruń.

Barbara Sadurska – sporządziła dokumentację budynku w 1978 roku.

Materiały archiwalne:

• Księgi wieczyste miasta Kruszwicy, Państwowe Biuro Notarialne w Inowrocławiu.
• Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział w Inowrocławiu – akta katastralne miasta Kruszwicy od 1910 roku.
• WAPOT Inowrocław – akta miasta Kruszwicy.
• Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977.
• Dokumentacja z 1978 roku, opracowana przez Barbarę Sadurską.

[ZT]39890[/ZT]

 [ZT]39860[/ZT]

[ZT]39810[/ZT]