Kruszwickie adresy z przeszłości: Dawna rządcówka pod Kruszwicą [FOTO]

• Od kilku miesięcy trwa nasz cykl materiałów opowiadający o kruszwickich adresach z przeszłości.

• Prezentowane dane pochodzą z dokumentów publicznych, archiwów państwowych oraz ksiąg wieczystych – spisanych przez urzędników w XX wieku.

• Dziś zapraszamy do 39. odcinka "Kruszwickich Adresów". Tym razem kilka informacji na temat dawnej rządcówki w obecnym Danko Łagiewniki. Materiały opracował w 1988 roku Jerzy Nowiński. Obiekt istnieje do dziś. 

W zachodniej części Kruszwicy, na terenie dzisiejszych Łagiewnik (obecnie Kruszwica, nieopodal Wiśniowa) znajduje się budynek, który jeszcze kilkadziesiąt lat temu pełnił ważną funkcję w życiu lokalnego gospodarstwa. To dawna rządcówka, jeden z najciekawszych zachowanych elementów 

Choć na pierwszy rzut oka to skromny, jedno­kondygnacyjny dom mieszkalny, jego historia sięga końca XIX lub początków XX stulecia – czasu, gdy okolice Kruszwicy tętniły życiem rolniczym, a folwarki stanowiły podstawowy element organizacji wsi i gospodarki.

[FOTORELACJA]5972[/FOTORELACJA]

[ONNETWORK_VIDEO_ID]1646[/ONNETWORK_VIDEO_ID]

Dom rządcy - centrum zarządzania majątkiem

Rządcówka była domem osoby, która pełniła funkcję zarządcy folwarku. Rządca nadzorował codzienną pracę robotników, organizował zasiewy, żniwa, prowadził księgi inwentarzowe, przyjmował dostawy i dbał o utrzymanie majątku. W praktyce był kimś pomiędzy gospodarzem a urzędnikiem – człowiekiem, który znał teren, ludzi i realia pracy od wewnątrz.

Widoczny na zachowanych fotografiach budynek ma tradycyjną, prostą bryłę, charakterystyczną dla zabudowy folwarcznej: długi, murowany korpus przykryty dwuspadowym dachem. Niegdyś zapewne kryty dachówką ceramiczną, w dokumentacji sfotografowany już po wymianie pokrycia na blachę.

Przedsionek z gankiem, widoczny na jednym ze zdjęć, dodaje budynkowi reprezentacyjnego charakteru. To właśnie tam rządca przyjmował gości i interesantów.

Kalendarium (na podstawie dostępnych informacji)

• Koniec XIX w. / początek XX w.
• Wzniesienie domu mieszkalnego - rządcówki jako części zespołu folwarcznego.– Budynek powstaje na terenie podgórza, w sąsiedztwie zabudowań gospodarczych folwarku w Polanowicach.
• Okres międzywojenny
• Utrzymanie roli rządcówki; budynek pełni funkcję mieszkania dla zarządcy gospodarstwa rolnego.– Zachowany dawny układ funkcjonalny oraz pierwotne rozwiązania konstrukcyjne.
• Lata powojenne (po 1945 r.)
• Folwark przechodzi pod zarząd Państwowych Gospodarstw Rolnych.– Rządcówka zostaje przystosowana do potrzeb mieszkaniowych dla pracowników.– Wprowadzane są niewielkie przeróbki wewnętrzne i naprawy dachu.
• Lata 60.–70. XX w.– W dokumentacji opisano zmiany w pokryciu dachu (m.in. stosowanie papy asfaltowej).– Do budynku prowadzona jest instalacja elektryczna i podstawowe media.
• 1975 r.– Budynek wchodzi w jednostkę administracyjną województwa bydgoskiego, powiatu inowrocławskiego.
• Lata 70.–80. XX w.– Przeprowadzone inwentaryzacje techniczne i konserwatorskie.– W dokumentach oznaczono budynek jako element zespołu folwarcznego o wartości historycznej.

Opis rządcówki zachowany w dokumentacji konserwatorskiej z 1988 roku przedstawia stan budynku i jego cechy techniczne w następujących słowach:

„Dom usytuowano na terenie podgórza w ramach jego p.d na wysokoskich, od których wznosi się i wtęgi budynków związanych z zagospod./w/ terenu. Od południa dom osłonięty jest od wiatru wysokimi drzewami owocowymi, od strony zachodniej odgradza się na stoki drożne i przechodzą po stronie zach.od strony wschodniej jest usytuowany wznio.Od strony północnej jest dostawiony pod górę wzniesionego wiadom. na teren rządowych znajdują się od strony zach. oraz w narożnik p-nach.Układ wnętrza pomieszczeń napięto jest w rzędowe i wypisane jed foldowcze wypian w układzie konsywentnym, wężonym w stajni węglowej i trzy pomieszczeni z przejściem do kuchni.Wymiary w rzucie: 10,50cm, stanowią oś o. do ziemi w cegły czerwonej, o grubości ok. 41 cm.

Klejstwem na stropach nad pomieszczeniem świetlicy okno o wysokości ok. 1,2 m i grubości ok. 8 cm.Klejstwem na stropach – w ścianach bocznych w formie i na ścianach działowych o grubości 8 cm, nad pomieszczeniami mieszkalnymi stropy leżą na belkach stropowych od strony ganku były wsporne, na częściowo mieszkalnej wysadzone 10 – otworów strychowych.Pokrycie dachu – kieszonkowo – powtarzają w strefie południowej. Łączenie o budynku – w tym okapach budynku pokryta była papą kładzioną na deskach, gzyms kładziony na deskach.Instalacje: Elektryczna (w instalacji starych przewodów) w pomieszczeniach mieszkalnych drewnianych w loggii w tynku o listewkach lub nam.Stolarka – w deskę żelazną, na smarnie, gąsienice.Wykonanie – budowane mniejsze murki a pokrycie pokoi wewnątrz mieszkaniowych drewniane, jednolite, powiązane m.in. z drewnem chemicznym.

Okienna – szyby w wymiarze, wymiary dwóch szyb, podłogi z klepki.Otwory drzwiowe – główne, zewnętrzne, nie użytkowane, zewnętrzne drzwi stolarki, w ramach drewnianych., w kształcie i ornamentach zewnątrz – przedsionkowe w strefie wejściowej, schody frontowe i ganek, dwuskrzydłowe, przystosowane do dominantu bryły. Tynki w mieszkaniach krążynowych tynki w narożnikach i pasach gładkich, oś wielokapów, gniazd korytarzowych, schody żelazne.Elementy dekoracyjne – jednocześnie w elewacji, kamonowo-murowane, opierzone dekoracją wielopoziomową; słowiańskie formy na piwnicy, w mieszkaniach nowe, pine, bez owijania; świątynia dekor.-listowo–stylowe formy i z.”

Powierzchnia użytkowa rządcówki wynosiła według dokumentacji 280 m² z poddaszem, a kubatura 4020 m³. Obiekt posiadał jedno kondygnację z poddaszem użytkowym. W stanie zachowania odnotowano uszkodzenia tynków, pęknięcia desek stropowych oraz zawilgocenie części ścian.

W latach wcześniejszych przeprowadzono prace remontowe, w tym wymianę części stolarki budowlanej oraz powiększenie otworów okiennych. Wydzielono także oddzielne mieszkania oraz wykonano przybudówkę po stronie południowo-wschodniej.

Dokumentacja konserwatorska wskazuje na następujące postulaty: wzmocnienie ścian nośnych, położenie nowych tynków oraz wzmocnienie stropów poddasza.

Kartę opracował w 1988 roku Jerzy Nowiński, który sporządził również fotografie oraz rysunki techniczne. Materiał ikonograficzny oraz negatywy przechowywane są w archiwum NMR w Szreniawie. Załączone zdjęcia przedstawiają elewacje południową, północną, wschodnią, fragment elewacji północnej, elewację zachodnią oraz ganek.

[WIDEO]1430[/WIDEO]

[WIDEO]1719[/WIDEO]

[ZT]47210[/ZT]

[ZT]47209[/ZT]

[ZT]45302[/ZT]

[ZT]45301[/ZT]

[ZT]43975[/ZT]

[ZT]43971[/ZT]

[ZT]42713[/ZT]  

[ZT]42283[/ZT]  

[ZT]42093[/ZT]  

[ZT]42082[/ZT]  

[ZT]41890[/ZT]  

[ZT]41872[/ZT]  

[ZT]41687[/ZT]  

[ZT]41529[/ZT]  

[ZT]41502[/ZT]  

[ZT]41264[/ZT]  

[ZT]41243[/ZT]  

[ZT]41066[/ZT]  

[ZT]41059[/ZT]  

[ZT]40905[/ZT]  

[ZT]40887[/ZT]  

[ZT]40706[/ZT]  

[ZT]40686[/ZT]  

[ZT]40488[/ZT]  

[ZT]40470[/ZT]  

[ZT]40285[/ZT]  

[ZT]40278[/ZT]  

[ZT]40114[/ZT]  

[ZT]40061[/ZT]  

[ZT]39894[/ZT]