Kruszwickie adresy z przeszłości: Dziś krótka historia kamienicy przy Rynku

• Zapraszamy na nowy cykl materiałów na portalu MojaKruszwica.pl.  Zarówno w sobotę, jak i w niedzielę będziemy publikować historie kruszwickich kamienic.

• Prezentowane informacje pochodzą z dokumentów publicznych, archiwów państwowych oraz ksiąg wieczystych spisywanych przez urzędników w XX wieku.

• Dziś przywołamy krótką historię kamienicy przy ulicy Rynek, która zbudowana została w swojej pierwszej fazie w połowie XIX wieku. Przed nami dziewiętnasta część naszego cyklu.

Budynek mieszkalny, wielorodzinny został zbudowany około połowy XIX wieku. Nadbudowa obiektu miała miejsce około 1900 roku. Dokumentacja obiektu została uwieczniona w 1977 roku przez Wiktora Najdera. 

Kalendarium historii budynku

• 1841–1868 – właściciele działki: Abraham i Ichaele.
• 1868–1901 – właściciel: Ephraim Miodowski.
• 1901–1908 – właściciel: kupiec Stanisław Heil.
• od 1909 roku – właściciel: kupiec Wacław Giżewski.
• 1910 rok

a) Dom mieszkalny ze skrzydłem bocznym lewym, dobudowanym prawym i podwórzem.

b) Powstanie oficyny.

c) Budowa stajni.

d) Budowa szopy.

e) Budowa pralni i kuchni.

• 1911 rok – zabudowa działki przy Rynku, wcześniej będącej łąką i pastwiskiem.
• do 1920 roku – adres: Marktplatz 11.
• od 1920 roku – adres: Rynek.
• 1930 rok – uzyskanie zezwolenia na budowę betonowych schodów (przedproża) dla Wacława Giżewskiego.
• 1939–1945 – adres: A. Hitlerplatz 14.

Budynek narożnikowy przy północnej pierzei Placu 1 Maja i ul. Poznańskiej pochodzi z połowy XIX wieku. Działka, na której stoi, wcześniej była użytkowana jako łąka i pastwisko. Właścicielami tego terenu byli kolejno: Abraham i Ichaele (1841–1868), Ephraim Miodowski (1868–1901), kupiec Stanisław Heil (1901–1908), a od 1909 roku kupiec Wacław Giżewski.

Plan budynku

W dokumentacji z 1910 roku odnotowano, że na działce znajdował się dom mieszkalny ze skrzydłem bocznym lewym, dobudowanym prawym oraz podwórzem, a także zabudowania gospodarcze: oficyna, stajnia, szopa, pralnia i kuchnia. Adres budynku w tym czasie to Marktplatz 11, który po 1920 roku zmieniono na Rynek, a w latach okupacji niemieckiej (1939–1945) figurował jako A. Hitlerplatz 14.

W 1911 roku formalnie potwierdzono zabudowę działki w dokumentacji. W 1930 roku właściciel Wacław Giżewski uzyskał zezwolenie na budowę betonowych schodów i przedproży przed budynkiem.

Obiekt ma układ zbliżony do litery L. Jest murowany, tynkowany i dwukondygnacyjny. Elewacja frontowa od strony placu rynkowego jest pięcioosiowa, od ul. Poznańskiej – trzyosiowa ze ściętym narożnikiem. Okna mają prostokątny wykrój, ujęty w profilowane opaski z gzymsami wspartymi na konsolkach. Od frontu znajdują się dwa wejścia, z których jedno prowadzi do sklepu, a oba posiadają murowane przedproża. Między nimi wykonano zejście do piwnic. Okna poddasza są okrągłe i rozmieszczone osiowo. W artykulacji poziomej dominuje gzyms rozdzielający kondygnacje. Budynek posiada dach dwuspadowy kryty papą. Od strony podwórza znajduje się wykusz z kręconymi, stalowymi schodami.

Wnętrze budynku ma układ dwutraktowy z sienią przelotową i drewnianą klatką schodową. W piwnicach występują dwa rodzaje sklepień: starsze z łukowymi stropami oraz nowsze, sklepione odcinkowo na dźwigarach. Dach oparto na więźbie krokwiowo-jętkowej. Zachowały się elementy stolarki okiennej i drzwiowej o cechach eklektycznych oraz resztki sztukatorskiego wystroju wnętrza na piętrze.

Budynek ogrzewany jest piecami, posiada oświetlenie elektryczne i kanalizację.

W latach 70. XX wieku ustalono, że budynek ma kubaturę 1512 m³ i powierzchnię użytkową 360 m². Zarówno pierwotnie, jak i obecnie, pełni funkcje mieszkalne oraz handlowe (sklepy). Stan techniczny określono jako dobry. Wskazano również na konieczność uporządkowania zabudowy oficyn gospodarczych.

Styl architektoniczny budynku: parter w stylu klasycystycznym, piętro z cechami eklektyzmu i ujednoliceniem elewacji.

Materiały archiwalne:

Księgi wieczyste miasta Kruszwicy, Państwowe Biuro Notarialne w Inowrocławiu.

Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział w Inowrocławiu – akta katastralne miasta Kruszwicy od 1910 roku.

WAPOT Inowrocław – akta miasta Kruszwicy.

Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1978.

Dokumentacja z 1978 roku, opracowana przez Barbarę Sadurską. 

Wiktor Najder – wykonawca dokumentacji fotograficznej.

Rys. Janina Filipska

[ZT]41682[/ZT]

[ZT]41681[/ZT]