Bunt Zbigniewa i bitwa w Kruszwicy

Wydarzenia z lat 1093–1096

1093 – Zbigniew zostaje uprowadzony z klasztoru w Saksonii przez przeciwników Sieciecha i znajduje schronienie u komesa wrocławskiego Magnusa. Władysław Herman i Sieciech bezskutecznie próbują uzyskać wsparcie węgierskie i czeskie przeciwko Zbigniewowi.

1093/1094 – We Wrocławiu dochodzi do ugody, na mocy której Władysław Herman przywraca Zbigniewowi prawa do dziedzictwa.

1096 – Rozpoczyna się wojna Zbigniewa przeciwko Władysławowi Hermanowi i Sieciechowi. W maju Brzetysław II najeżdża Śląsk, zdobywa Bardo i buduje nowy gród – Kamieniec Ząbkowicki. Zbigniew ucieka do Kruszwicy, gdzie zostaje pokonany w bitwie nad Gopłem. Miasto zostaje zniszczone przez wojska Władysława Hermana i Sieciecha, a Zbigniew trafia do niewoli w Sieciechowie.

W 1096 roku Zbigniew znalazł się w trudnym położeniu – od północy osaczał go Władysław Herman, a od południa Brzetysław II. W obliczu przewagi wrogich sił ratował się ucieczką do Kruszwicy, gdzie otrzymał wsparcie Pomorzan. Tam doszło do bitwy nad jeziorem Gopło, jednak starcie zakończyło się klęską Zbigniewa. Po porażce spędził kilka miesięcy w więzieniu.

Sytuacja polityczna sprzyjała wrogom Zbigniewa – po śmierci węgierskiego króla Władysława w 1095 roku Sieciech ponownie wzmocnił swoją pozycję, a książę Władysław Herman, będący pod jego wpływem, odsunął się od pierworodnego syna. Brzetysław II, wspierający interesy Bolesława Krzywoustego, wkroczył na Śląsk i obległ Bardo, wierne Zbigniewowi, podczas gdy Herman podszedł pod Wrocław. Zbigniew, pozbawiony poparcia możnych i obawiając się o swoje życie, zbiegł do Kruszwicy, licząc na wsparcie tamtejszego rycerstwa i Pomorzan.

Kroniki wspominają o intensywnych przygotowaniach obu stron do wojny. W Kruszwicy czekało na Zbigniewa siedem hufców rycerstwa oraz posiłki Pomorzan, co świadczy o długotrwałych staraniach o zgromadzenie sił. Jednak w decydującym starciu nad Gopłem przewaga wojsk Władysława Hermana okazała się miażdżąca. Bitwa nie przerodziła się w oblężenie grodu, lecz rozegrała się w otwartym polu. Anonim Gall podkreśla rozmiar klęski Zbigniewa, wspominając o ogromnej liczbie zabitych i krwi, która miała splamić wody jeziora Gopło do tego stopnia, że chrześcijanie nie chcieli spożywać pochodzących z niego ryb.